2010-12-27

Marcela Lagarde: "Emakumeen eskubideak beti daude arriskuan"-"Los derechos conseguidos por las mujeres siempre están en riesgo"


ITURRIA: EMAKUNDE
Bere burua “denbora osoko feministatzat” hartzen duen antropologo eta etnologo mexikarrak partaidetza soziopolitikorako denboraren erabileraren inguruan Bizkaia eta Gipuzkoako elkarteek abenduan antolatutako Topaketetan parte hartu zuen. Bere herrialdean hiru urtez diputatu izan zen honek aurrera eraman zuen Emakumeek Indarkeriarik gabeko Bizitza Librea izateko eta Kode Penal Federaleko Feminizidioaren Delituari buruzko Lege Orokorra. Senatuan parte hartzeko tentaldian jarri badute ere, nahiago izan du beste fronteetatik proiektu  desberdinetan lan egin, adibidez, “Mujeres en plural” izeneko Sarean, bai eta hitzaldiak eman, edo artikulu zein liburuak idatzi.
Marcela Lagarderen esanetan emakumeen aurkako indarkeria eremu publikoan kokatzea lortu den gaietako bat da. “Ezkutupetik atera dugu, lotsatik, errutik at, eta gizartearen arazo gisa  kokatzea lortu dugu”.
Harro dago bere herrialdeko diputatu gisa Emakumeek Indarkeriarik gabeko Bizitza Librea izateko eta Kode Penal Federaleko Feminizidioaren Delituari buruzko Lege Orokorra aurrera atera dutelako: “Lege hau lege espainiarraren ondoren egin genuen eta berau ez bezala, espainiarrak bikotearen indarkeria besterik ez baitu hartzen genero indarkeriatzat, lege mexikarrak bikotearena ez ezik, familiarena ere hartzen du kontuan, komunitateko taldeek eragin dezaketena, instituzionala eta feminizida deritzona.  Bost indarkeria mota bereizten ditu: fisikoa, sexuala, ekonomikoa, psikologikoa eta ondasunezkoa, batera eragin dezaketenak. Demokrazia eta garapena denontzat ziurtatuta ez dauden tokietan emakumeen egoera arriskutsuagoa da. “Lege hau egin genuenean buruan genituen emakumeen segurtasuna bermatzea, eremu pribatu zein publikoan, eta emakumeak egoera arriskutsura (psikologikoa, sexuala, ekonomikoa, laborala, hezkuntzakoa edo bestelako arriskuak barne) eraman dezakeen edozein zirkunstantzia aurre ikustea”.
Marcela Lagarde baikorra da eta uste du emakumeen aurkako biolentzia “errotik atera daitekeela” baina, horretarako, indarkeria hori zabaltzen duten baldintzak ezabatu behar direla gehitzen du, hau da, hezkuntza informala, eguneroko elkarbizitzan indarkeriara jotzen duten adibide pedagogiko basatiak eta mundu osoan eragin izugarria duten komunikabide itzaletan agertzen direnak.
...

Genero memoria

Puntu honetara iristeko ezinbestekoa da genero memoria izatea: “Historiaren denbora luzeak gure bizitzen denbora laburrean egon behar du”. Iragana deskubritzen ez badugu, emakumeen iragan politiko hori deskubritzen ez badugu, umezurtz egongo gara, feminista klasikoek aipatzen zuten bigarren mailako generoaren partaide izateak sortzen duen umezurtzaren zentzu horretan; bistatik kenduak, ezabatuak, isilduak, izan direlako, erreferenterik gabekoak, eta oraindik ere gu historia patriarkala ikasten ari gara. Horregatik, beharrezkoa da jakitea beste emakumeek zenbat denbora eman zioten politikari , parte hartzeko zer egin zuten, zein baliabide erabili zuten hori beste pertsonen artean zabaltzeko, horiei laguntza eta elkartasuna eskatzeko”.
Emakumeekiko elkartasuna oso zaila da, dio Lagardek. “Blokeatuta dago, bai androzentrismoagatik bai eta patriarkatuagatik”. Badira herrien arteko elkartasuna, abantaila gutxiko taldeekikoa edo baztertuekiko elkartasuna, baina emakumeekiko elkartasuna zailena da. Elkarteek eta erakundeek aurrean duten lan inportantea eta denboraren erabilera berria ekartzen duena zera da, emakumeekiko gizarte elkartasuna eraikitzea, hots, onarpen soziala, eta androzentrismoa eta matxismoa ezabatzea”.

Lortutakoa defendatzea

Lortutako emakumeen eskubideak beti daude arriskuan eta gal zorian. Horregatik, Marcela Lagardek proposatzen du:” Kontzientzia osoz eta buru argitasunez lortu dugun guztia defendatzea, eskubide horiek galtzen baditugu, gizarte osoak jasango dituelako kalteak. Kalte hori elkarbizitza baketsuaren aurkakoa da, emakumeei zigorgabetasun horrekin min ematerik badago, izugarrizko indarkeria eragiten ari zaie guztion aurrean”.
Hau da bere proposamena: “barrutik jakin behar dugu emakumeak garela eta eskubideak izateko eskubideak ditugula, modernitateaz jantzitako izakiak garela. Eskubide horiek modernitatetik defendatu behar ditugu, eskubide horiek arian arian zabaldu, sendotu”.

Krisia, ahalduntzearen oztopo

“Eskubideak defendatzea eta antolatzeko beharra areagotu behar dira bizi dugun egoeran, krisi ekonomikoa emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna eraikitzeko hasi berriak ziren ekintzak murriztea edo ezabatzea justifikatzeko erabiltzen delako, bai eta  desberdintasunak, desabantailak, oztopoak eta genero arraila ezabatzeko emakumeen laguntza eskatzea zailago egiten duelako. Emakumeen lana sustatzea edo osasuna hobetzea helburu zuten programak murriztu behar direla esaten zaigu eta hala gertatzen ari da. Oso garrantzitsua da horretaz jabetzea, gehiago gerta ez dadin, guk ez badugu egiten ez duelako beste inork egingo, eta bakoitzak bere zeregina du, noski. Adibidez, lortutakoa defendatzea eta bertan egotea aurrekontuak eztabaidatzen direnean. Mexikon mugimendu feministaren kontsigna hau izan zen aurten: “ezta peso gutxiago bat ere emakumeentzat” eta horrela aurrekontua gehitzea lortu genuen, nahiz eta hasierako negoziazioak zailak izan. Berdintasun Ministerioaren desagerpenak ez dizue zuei bakarrik eragin, mekanismoak, programak sortzen ari garen herrialde askotan ere eragina izango du. Horrek bata besteari eragiten dio, kateatuta gaudelako.


Berdintasunaren estalkia

Belaunaldi berrien ustetan ez dago benetako desberdintasunik eta emakumeek eskubide guztiak lortu ditugu. Baina ideia honi dagokionez, Marcela Lagardek erantzuten du fenomeno hau betidanik eman dela, belaunaldi guztietan. “Gertatzen dena zera da: orain baldintza hobeak daude, mundua mistoagoa da: hezkuntza, gizarte eta kirol partaidetza. Guzti horrek mistoa izatea berdintasunarekin nahasten du. Baina feminismoa ez da eskoletan irakasten. Ez da ikasten berdintasuna lortzeko emakumeek egindako borroka, borroka hori ezabatu egin da. Guduak, gerrak irakasten dizkigute, baina sekula ez nola joan garen eskubideak lortzen edo gatazkak nola planteatu ditugun. Emakumeen eta gizonen arteko berdintasunerako baldintza estruktural hobeak daude adin goiztiarretan, garatutako gizarteetan, hezkuntza eta elikadura eskuragarri dituztenetan, bai, baina aurrerago agertzen dira desberdintasunak, eremu pribatuan publikoan baino gehiago. Gaia oso zaila da, konplexua, baina nerabeei laguntzeko informazio mekanismoak aurkitu behar ditugu. Beraiek, eta gutariko askok ere, berdintasunaren estalkia dugu. Berdintasunean bizi direla uste dute eta borrokalariak eta ausartak dira. Nola ezabatzen da hori? Generoaren kontzientziarekin. Neska eta nerabe horientzat generoaren kontzientzia izango den estalki babeslea zabaldu behar dugu”.

Lengoaia ez-sexista erabiltzearen beldurra

Lengoaia ez-sexista erabiltzearen aurka gizarteak erakusten duen joerari dagokionez, hau da Marcela Lagarderen iritzia:” Generoa barneratzen duen lengoaia erabiltzeak ezinegon politikoa sortzen du. Subjektu bakarra dagoelarik, bat-batean izaki kondizioa eskatzen duen beste bat etortzen bada, beharrezkoa da biontzako lekua egitea. Subjektu kondizioaren monopolioak botere izugarria sortzen du eta emakumeak bertan kokatzen garenean, subjektu dominatzaile horren kondizioa hartuko dugunaren beldur dira. Ez bakarrik zerbait adierazi, baizik eta boterea nahi dugula esaten dugunean, dominatzeko boterea nahi dugula uste dute. Eta orduan esplikatu behar dugu botere demokratikoak nahi ditugula. Gizartean beldur asko daude. Badira lengoaia sexistaren erabilera erradikala areagotu den kulturan femeninoan hitz egiteagatik haserretzen direnak, errebindikazio politikoa egiten ari garela uste dutelako. Ezeztatzen, errefusatzen den hori errebindikatzea ekintza politikoa da”. 
“Eta badira femeninoan hitz egitean lotsa sentitzen duten emakumeak, lengoaiaren parametro matxistetan heziak izan direlako. Beraientzat femeninoan aritzea galtzaileen lekuan egotea da, hots, leku barneratuan, zapalduan, eta emakume askok beste aldean egon nahi du. Ibilbide linguistikoa egin behar da, lengoaiak gure erabateko existentzia errebindikatzen duelako, emakumetzat hartzen gaituelako eta ez maskulinoaren menpe, gizonen menpe bageunde bezala”.


2010-12-26

El amor romántico, última utopía de la posmodernidad-CORAL HERRERA GÓMEZ


FUENTE: DIAGONAL
ANÁLISIS | EL AMOR COMO CONSTRUCCIÓN SOCIAL Y DISPOSITIVO ECONÓMICO Y DE CONTROL

El amor romántico, última utopía de la posmodernidad

CORAL HERRERA GÓMEZ, ES INVESTIGADORA EN HUMANIDADES.
JUEVES 24 DE JULIO DE 2008. NÚMERO 83
La autora analiza y desmonta el amor romántico de película, fábrica de sueños y de hacer dinero, dispositivo de control y utopía individual ante el desgaste de las utopías políticas y colectivas.

JPG - 81.2 KB
IRENE CUESTA
A pesar de que siempre se ha considerado el amor pasional un fenómeno individual, que acontece en el interior de cada ser humano como un proceso ‘mágico’ e ‘inevitable’ que transforma la vida entera de las personas cuando caemos enamorados (del inglés falling in love), lo cierto es que se trata de una construcción social y simbólica que varía según las culturas y las épocas históricas. En la posmodernidad el amor romántico se ha erigido en una nueva utopía de carácter emocional, una vez derrumbadas las utopías colectivas de carácter ideológico y político.
El individualismo y la infantilización de la población han llevado a una despolitización y un vaciamiento del espacio social, con notables consecuencias para las democracias occidentales y para la vida de las personas. Una de ellas es la enfermedad del siglo XXI: la soledad, característica del modo de vida en las grandes urbes, donde las redes de cooperación y ayuda entre los grupos se han debilitado o han desaparecido. Ha aumentado el número de hogares monoparentales; la gente dispone de poco tiempo de ocio para crear redes sociales en la calle, y el anonimato es el modus vivendi de la ciudad. Un caldo de cultivo para las uniones de dos en dos (a ser posible monogámicas y heterosexuales, s’il vous plaît).
La industria del amor
El amor no sólo constituye un dispositivo de control social, sino que también posee una dimensión económica de gran envergadura cuyo correlato es el auge de las industrias nupciales: inmobiliarias, agencias de viajes, agencias de contactos, Iglesia católica, hoteles, salones de boda, bufetes de abogados para tratar acuerdos pre y postmatrimoniales, gabinetes de psicólogos y en los que se trata ‘el mal de amores’, etc. El amor es, así, un mecanismo que encauza el estilo de vida consumista imperante en nuestras sociedades actuales. Del mismo modo que ya muy poca gente acude al zapatero a arreglar su calzado porque resulta más cómodo y barato tirarlo a la basura y comprar otro nuevo, el amor tiene su propia oferta y demanda, y sus productos de usar y tirar; todos buscan a la persona ‘ideal’ con la que establecer la relación perfecta. Este mercado sentimental constituye una especie de búsqueda compulsiva del paraíso, edén emocional en el que las ansias de autorrealización y de felicidad se ven colmadas y satisfechas. El amor es, en este sentido, un nexo que se establece con otra persona y gracias al cual podemos sentir que hay alguien que nos escucha, nos apoya incondicionalmente y lucha con nosotros contra los obstáculos de la vida: el amor como una fuente de felicidad absoluta y de emociones compartidas que amortiguan la soledad a la que está condenado el ser humano; en pareja las personas se sienten ‘al menos’ acompañadas.
Fábrica de sueños
El problema fundamental de esta cultura del amor mitificado es que no casa con la realidad, ya que las personas no somos perfectas, y las relaciones entre nosotros tampoco. La rutina, el egoísmo, la incomunicación, la convivencia y otros muchos factores interrelacionados acaban con la ‘magia’ del amor. Las grandes expectativas que ponemos en que alguien nos ‘salve’ y nos ‘colme’ la existencia por completo hacen que la gente se sienta frustrada o agobiada por la tremenda responsabilidad que depositamos en la otra persona. El amor es una potente fábrica de sueños imposibles y además es una forma moderna de trascendencia espiritual. Al enamorarnos, las hormonas placenteras que se disparan hacen que la vida cobre una intensidad inusitada. La gente al enamorarse siente las puertas del destino abiertas a multitud de posibilidades, y se sienten creativos, ilusionados ante un nuevo proyecto vital y amoroso. Bajo la máxima de que el amor todo lo puede, somos capaces de realizar grandes gestas: buscar un trabajo mejor, enfrentarnos con valentía al jefe, cambiarnos de ciudad o país, enfrentarnos a nosotros mismos (nuestros miedos, defectos, debilidades…).
En definitiva, el amor es una especie de religión posmoderna individualizada que nos convierte en protagonistas de nuestra propia novela, que nos hace sentir especiales y que logra transportarnos a una dimensión sagrada, alejada de la gris cotidianidad de nuestra vida. Nos sirve, de algún modo, como un dispositivo para escapar de la realidad, una forma de evadirnos análoga a los deportes de riesgo, las drogas y la fiesta. Enamorarnos es sentir que estamos vivos, es una forma de segregar adrenalina que, sin embargo, suele hacernos sufrir mucho cuando se acaba o nos abandonan. El amor es utópico porque su idealización es irrealizable, su intensidad no es para siempre, y además, como dijo Neruda, el amor es breve: dura más el olvido.

2010-12-25

Gorputzileak moztea modan dagoen jokamoldea da

ITURRIA: INFOZAZPI

NEREA SANCHO PSIKOLOGOA ETA SEXOLOGOA

Nerea Sanchok gizartean gero ta gehiago zabaltzen ari den moda baten inguruko gogoetak egin ditu. Hasiera batean neskek hanken edota besoazpikoen ileak mozten bazituzten ere, pornografiak bultzatuta, gaur egun gizon eta emakumeek gorputzile guztiak kentzea dago modan.

2010-12-23

EMPAR PINEDA "Ez gaude feminismo errebantxista eta ukatzailearen alde"

ITURRIA_ARGIA

Zure aktibitate politikoa Francoren diktaduraren azken urteetan hasi zen Mugimendu Komunistaren baitan. Baina laster bihurtu zinen ekintzaile feminista. “Militantzia antifrankistan urte asko eman ondoren, feminismoaren aldera lerratu nintzen 1975ean” diozu. Nola joan zinen osatzen politikoki, ideologikoki eta identitarioki?

Bitxia da. Ni, batetik, lesbiana nintzen, baina ez nintzen berandura arte ohartu. Tira, ohartu bai, baina ez nion izenik jartzen. 1964an jarri nion izena, 20 urterekin. Fakultateko lagun batek esan zidan: “Amparo, utzi lagun intimoen txorakeria horiek, faborez: zu goitik beherako lesbiana zara”. Ordura arte ere ez nuen gaizki bizi nire lesbiana izaera, baina ez nuen esaten. Oraingo hitzetan: ez nintzen armairutik atera, ezta gertukoenekin ere. Baina ez nuen gaizki bizi. Bizitza bikoitza nuen: batetik, Madrilen ezagutu nituen lesbianekin ibiltzen nintzen, haien etxeetan geratzen nintzen... Eta, bestetik, giro hartatik kanpoko bizitza zegoen. Niretzat,feminismoa deskubritzea, nire borrokalari, justiziagile eta askatzaile sena, nire emakume izatea eta eta nire lesbiana izatea uztartzeko eta bideratzeko modua aurkitzea izan zen. Lehen aldiz, emakume gisa afirmatu nintzen, ordura arte ez bezala. Ordura arte, mutiko artean ibili izan nintzen beti eta ez nintzen gutxietsia sentitzen, saltsa guztietako perexila nintzen, eta ez nuen diskriminaziorik sentitzen. Gogoan dut, neskatotan, Hernanin banuen neska-kuadrila bat eta mutil-kuadrila bat ere bai, eta mutil-kuadrilan nagusia ni nintzen! Es nintzen gutxietsia sentitu ez Hernanin, ez eskolan, ez unibertsitatean..., eta unibertsitateko elkarte klandestinoetako parte izan nintzen! Mugimendu Komunista baino lehen, Federazio Komunista izeneko elkarte bat sortu genuen. Garai hartan oso erraza zen erakunde politikoak sortzea: nahikoa zen lauzpabost lagun elkartzea, izena eta funtzionamendu-arauak sortzea, lerro politikoa definitzea..., eta aurrera! Erakunde hura Mugimendu Komunistarekin elkartu zen, eta zuzendaritzan sartu nintzen. Han ere, kideak berdinetik berdinera sentitzen nituen, ez nintzen diskriminazioaz jabetzen eta, pentsa, Mugimendu Komunistako kideok ez genuen kontuan hartzean, teoria mailan ere ez, emakumeon askapenerako borrokan marxismoaren fundatzaileek ordura arte esandako apurra ere. Ezta apur hori ere. Horregatik, 1975. urtean dena hankaz gora jarri zitzaigun, izugarrizko iraultza izan zen. Iraultza ideologikoa, txiribuelta ideologiko ikaragarria. Dena aldatu zen. Orduko kide batek, oraindik ere oso lagun dudan kazetari galiziar batek beti esaten duen bezala “ezer ez zen berriro lehengoa izan”. Inoiz ez. Feminismoa gure bizitzan sartu zenetik ezer ez da sekula lehengoa izan. Hain identifikatuta sentitzen naiz emakumeon askapenerako borrokarekin, ezinezkoa bailitzaidake nire bizitza kontatzea, edo aurrera begira nire bizitza pentsatzea kontzientzia hori kontuan hartu gabe. Mundua angelu honetatik ikusi duenak badaki dena aldatzen dela, eta behin betaurreko hauek jantzita ezinezkoa zait ezikusiarena egitea, nire identitatearen parte da begirada feminista, sakon sakonean.

Hogeita hamabost urte igaro dira emakumeen eskubideen eta askatasunaren alde borrokan hasi zinenetik. Nola ikusten duzu mugimendu feminista gaur egun? Oparoa izan da belaunaldien arteko transmisioa?

Guk 70. hamarkadaren amaieran aurkitu genuen egoera eta gaur egungoa ezin dira konparatu. 40 urtetako frankismotik gentozen, eta frankismoaren arrastoak zeuden leku guzti-guztietan. 1975. urtea Emakumeen Nazioarteko Urte izendatu zuten Nazio Batuek eta Espainiako gobernuak halako aurpegi-garbiketa azkar bat egin behar izan zuen Nazio Batuetako bileretan parte hartu ahal izateko. Baina jakina, hezkuntza, kultura, baloreak... frankismokoak ziren oraindik Espainian. Garai hartako emakume eredua frankismoko sekzio femeninokoa zen, pentsa. Ikaragarri borrokatu behar izan genuen erabat oinarrizkoak diren kontuak lortzeko, esaterako, emakumeok ere izaki sexualak garela aldarrikatuz. Guri ere sexua gustatzen zaigula, eta ez goxotasuna eta mimoak bakarrik, sexua ere baietz. Jakina, gaur egungo emakume gazteei hau esan eta barre egiten dute, baina gure garaian borroka latza izan zen. Eta uste dut, gizonek beren buruari ziotena baino begirune handiagoa geniela guk. Esaten genien beren sexualitatea ez zela uholde kontrolagaitz bait, mendian jaio eta bere bidean dena suntsitzen zuena. Esaten genien haiek ere bazutela kontrolatzeko gaitasuna, eta neska bat minigona jantzita joateak ez zuela justifikatzen uholde ustez kontrolagaitz hura. “Ipuinik ez”, esaten genien. Beraz, garai hartan aurkitu genuen egoeraren aurrean hainbat borroka genituen, hainbat fronte irekita, bizitzako alor guzti-guztietan: sexualitatearen arloan, lan-arloan, hezkuntzan, familian, osasunean... Pixkanaka, gauza batzuk lortzen hasi ginen, gutxi, baina batzuk bai. Batzuk %60an, beste batzuk %40an... Pixkanaka aurrerantz gindoazen. Nik uste dut %100ean lortu dugun gauza bakarra gay eta lesbianen ezkontza eskubidea izan dela. Hori %100ean lortu dugu. Bizitza publikora 30 urte beranduago jaio diren emakumeak lorpen asko erdietsita daudela jaio dira eta, beraz, ezberdina da errealitateari aurre egiteko modua. Gaur egungo neska gazteek ikusten dute ez dagoela debekatzen zaien lanposturik (nahiz eta kristalezko sabaia oso baxu dagoen, baina hori ez da asko hurbildu arte ikusten...) , ez dagoela debekatzen zaien ikasketarik, antisorgailuak ez daudela debekatuta eta haietako batzuk osasungintza publikoan aurkitu ditzaketela, abortoaren gaineko debekua ere ez dela erabatekoa, partzialki despenalizatu dutela..., eta batez ere, emakumeok sozialki kontuan hartuak garela ikusten dute, ez bigarren sexu gisa, bigarren mailako hiritar gisa, pertsona oso gisa baizik. Emakumearen Instituta ere sortu da, eta administrazioak kontuan hartzen ditu emakumeen aldarrikapenetako batzuk... Hori oso garrantzitsua izan da: gure garaian feministok ginen emakumeentzako eskubideak eskatzen eta aldarrikatzen genituen bakarrak. Gaur egun, gero eta emakume gehiagok goratzen dute ahotsa beren eskubideen alde eta Gobernuko instituzioek ere hitz egiten dute berdintasunaz, famili-plangintzaz,... Egoera aldaketa horrek aldatu egin du feminismora hurbiltzeko modua. Esango nuke, mugimendu feministak, gaur egun, ez duela 70. hamarkadaren amaieran zuen pisurik, batzuetan mugimenduaz hitz egiten ere ez naiz ausartzen... Bai, badaude erakunde feministak, haietako asko gai oso zehatzak lantzen, eta aldian behin leherketak gertatzen dira: iaz Granadako jardunaldi feministetan, adibidez. Bat-batean, hutsetik aterata bezala, 4.000 emakume feminista elkartu ginen Granadan, adin guztietakoak, eta hori energia da zainetan, baina indar hori mantendu egin behar da urte sasoi eta txoko geografiko guztietan, eta sarea gehiago indartu behar da. Jakina, hasieran, oso kanpaina zehatzak eta indartsuak egiten genituen: dibortzio eskubidearen aldekoak, aborto eskubidearen aldekoak... oraingo erronkak zailagoak dira, ez baitira hain agerikoak, eta jendeari ondo azaldu behar zaizkio.

Gero eta gehiago entzuten den esaldia da “ni ez naiz ez feminista ez matxista”.

Bai, eta oso kezkagarria da. Bitxia da, ze, hasiera batean, mugimendu feministaren lana oso ondo hartua izan zen hedabideetan, hedabide porgresistetan, jakina. Ongi etorria izan zen mugimendu feminista: zerbait berria zen, haize freskoa, eta berrikuntza gisa oso ondo hartu zuten. Garai hartan, feminismo hitzak oihartzun positiboa zuen, eta behin eta berriz azaltzen genuen feminismoa ez zela sistemari buelta ematea, botere-harremanak trukatzea, feminismoaren helburua emakumeen askatasuna zela eta botere-harremanen kontra egiten zuela. Azken boladan, oso interes gutxi pizten diegu komunikabideei. Granadan 4000 emakume bildu ginen eta estatuko hedabideetan kasu zipitzik ez ziguten egin. Gorputza hartzen joan da feminismoa lau ero, histeriko, kabreatu eta frustraturen kontua delako kontua. Indarra hartzen ari dira halako gezurrak, feminismoa eta matxismoa parekatzearen aberrazio hori, adibidez. Eta gure lana da horri buelta ematea, presio egin behar da hedabideetan garen moduan azal gaitezen: jende baketsua, ilusio handikoa, trangresorea (feminismoak ezin baitu izan transgresiorik gabe, oraindik ere asko baitugu transgreditzeko). Ez da nahikoa feminismoa berdintasunera murriztea; feminismoa berdintasuna da, baina baita emakumeen emantzipazioa barne hartuko duen gizarte egitura baten eraikuntzarako borroka ere. Horretarako, tamaina handiko aldaketa sozialak proposatzen ditu feminismoak eta ezin dugu diskurtso ofizialera murriztu.

Zer da emakume gazteok zaharragoengandik ikasi behar genukeena? Eta alderantziz?

Oso galdera interesgarria. Nik beti esaten dut: edo transmisio hori egitea lortuko dugu, edo gurea abentura generazional soila izango da. Eta madarikatua feminismoa belaunaldi baten abentura bilakatuko duena!, batez ere, oraindik ere egiteko gauza asko gelditzen direlako. Elkarrengandik ikasi behar dugu. Gure belaunaldikook umiltasun handia izan behar dugula uste dut, eta burutik kendu behar dugu guk urte asko daramatzagula, esperientzia handia dugula eta gazteak iritsi berriak direnez guri entzun behar digutela.  Ezin dugu pentsatu, borroka feministan urte asko daramatzagulako, gazteek guk diogunari jaramon egin behar diotenik. Hori akats barkaezina litzateke. Askoz ere umilagoak izan behar dugu, eta prest egon behar dugu gure bide feministaren hasieran pentsatzen genituen gauza asko berrikusteko. Batzuetan, orduko kideekin elkartzen naiz eta esaten diet “zer ordu da?” eta esaten didate “seiak pasatxo” eta esaten diet “aizu, duela 30 urte gelditu zitzaizun ordularia!”. Ez bagara izan diren aldaketak ikusteko gai, alferrik gabiltza. Familian, esaterako. Guk aurkitu genuen familia-eredua bakarra zen: familia tradizionala, nukleo patriarkala, emakumeen marginazioa eta zapalkuntza oinarri zuena (gehienak elitzatik ezkontzera behartuta, dibortziatzeko eskubiderik gabe...) Orain, aldiz, era askotako familiak daude: guraso bakarrekoak, bi emakumek edo bi gizonek osatuak, batzuetan, lehenagoko harreman heterosexualetako seme-alabekin... Ezin dugu familiaz eta ezkontzaz lehengo modu berean hitz egin! Eta ezin ditugu homosexualen ezkontzak kritikatu hori ezkontza indartzea delako! Erotu egin al gara? Iruditeria soziala iraultzen ari da homosexualen ezkontza eskubidea! Eta bikote gay eta lesbiana batzuk haurrak adoptatzen dituzte... Beraz, gure aldetik, horrela laburtuko nuke: umiltasuna eta ideiak berrikusteko eta berritzeko joera behar ditugu, eta borondate handia lekukoa pasatzeko. Jakin egin behar da lekukoa garaiz pasatzen, eta ardurak besteren esku uzten, bestela oso feminista jakintsuak izango gara, baina gurekin batera lurperatuko dugu feminismoa. Gazteei, berriz, zaharragoekiko tolerantzia eskatuko nieke... Badakit batzuetan amona-burruntzi bilakatu gaitezkeela batallitak kontatuz etengabe, baina, zer egingo diogu, zahartzen ari gara eta bakoitzari berak bizi izandakoa kontatzea gustatzen zaio... Baina tira, pazientzia pixka batekin... (barrez) Eta, bestetik, uste dut gazteentzat interesgarria izan daitekeela gure belaunaldiak emakumeen askapenerako egin zuenetik ikastea. Ez gauza bera errepikatu dezaten, nondik datozen jakiteko baizik eta, batez ere, ez ahazteko ez zaigula inoiz ezer debalde eman. Lortu dugun guztia gure borrokarekin lortu dugu, ezer ez da zerutik erori. Geuk irabazi ditugu lorpenak mugimenduaren, herri-aktibazioaren, borrokaren eta kontzientziazioaren bitartez. Oso garrantzitsua da hortaz jabetzea, batez ere, orain bezalako momentuetan, oso posible baita gure konkisten zati bat pikutara joatea.  Lorpen batzuk oso sutraituta daude, eta zaila da horiek erauztea, baina beste batzuetan atzerapausuak gertatzeko arrisku handia dago. Oso garrantzitsua da memoria historikoa modan dagoen honetan, feminismoaren memoria historikoa ere egitea.

Gaur egun, badirudi, genero ikuspegia barneratu dela hainbat alorretan: politikan, kulturan, hezkuntzan... Baina kontzientzia feministarik, kontzietzia askatzailerik badago? Ala “moda morea”k gehiago du azalekotik?

Granadako jardunaldi feministetan, esaterako, oso presente zegoen kontzientzia feminista. Sabaia oso goian zegoen. Jardunaldietako gasolina txute hori urte osoan nola mantendu da gakoa. Ez dauka jarraikortasunik antolamendu aldetik, koordinazio aldetik... Hor dago Estatuko Koordinakundea, eta hogeitamar talde feminista baino gehiago koordinatzen ditu, baina behar lukeena baino indar txikiagoa du. Ez du 80. hamarkadaren hasieran egiten zen indarrez kanpainak egiteko ahalmenik. Garai hartako kanpiank izugarri indartsuak ziren, abortoarena, esaterako. Horregatik da zaila kontzientzia feminista zabaltzea. Mugimenduaren parte garenok oso barneratua daukagu, ez gara despistatzen, baina egia da zaila dela zabaltzea. Ez dago indar handirik. Nukleo feministak badira, nolabaiteko koordinazioa dutenak, baina ez dago mugimendurik orain dela hogeitamar urte genuen indarrez. Eta indar hori beharrezkoa da aldarrikapen batzuek jarraipena izan dezaten, berriak sortu daitezen, kontzientzia feminista zabaldu dadin, feminismoa berritu dadin, Gobernuak saldu bai, baina hutsean uztean dituen asmoen aurrean altxa gaitezen... Ezin dugu ahaztu zenbait gauza ondo egin dituztela gobernutik, baina asmorik gehienak erdibidean edo asmo hutsean geratu dira edo aurrekonturik ez dutelako, edo autonomia erkidego batzuek ez dutelako gobernu zentralak dionari buruz ezertxo ere jakin nahi, edo oposizoaren aurrean beldurtu egiten direlako... Horregatik, feministok hor egon behar dugu, faktore askoren aurrean atzera egiten baitu gobernu zentralak berak ere. Botere asko daude emakumeen emantzipazioari oztopoak jarri nahi dizkiotenak, eta hor ez badagaude atzerapausuak izango dira berriz. Ezin digute ziririk sartu, oraindik ere adi-adi egon behar dugu.

“Beste ahots feminista batzuk” korronteko kide zara. Feminismo hegemonikoaz gain feminismo periferikoak ere badirela ulertu behar dugu?

Feminismo bat baino gehiago daude. “Beste ahots feminista batzuk” iritzi-korrontea da, 2006an sortu zena feminismo ofizialari erantzun gisa. Feminismo ofizialak edo hedabideetan ikusten dugun “moda more” horrek ahoa itxi nahi zion Bartzelonako epaileen dekanoari. Botere Judizialeko Kontseilu Nagusiak manifestatzea debekatu ziezaion defendatzen zuen. Horren aurka, sinadura bilketa egin genuen Botere Judizialeko Kontseilu Nagusira bidaltzeko eta, bide batez, gure iritzia eman genuen PSOEko gobernua lantzen ari zen indarkeria matxistaren legearen erreformei buruz, dibortzioei buruz, dependentzia legeari buruz... Ikaratu egiten gintuen indarkeria matxistaren inguruan gobernua hartzen ari zen jarrerak: pentsamendu erabat zigortzailea ari zen nagusitzen, gizonen gaitz guztien irtenbide bakarra kartzela balitz bezala. Berriro ere esentzialismora itzultzeko arriskua ikusten genuen. Bazirudien gizona izate hutsagatik, esentziaz gaiztoa izan behar zela: erasotzailea, hilgarria emakumeekiko harremanetan... Eta emakumeak, aldiz, denak onak, atseginak eta kaltegabeak. Ezin genuen halako joerarik onartu: hasteko, inor ez da den bezalakoa naturaz, esentziaz. Egin egiten gara. Ez dezagun Simon de Beauvoir zaharra ahaztu. Bestetik, tratu txarrei buruz ari garenean gutxiengo bati buruz ari gara gizartearen osotasunarekin alderatuta. Ez ditzagun gizonezkoak desitxuratu. Eta bestetik, ezin dugu ahaztu mugimendu feministak, hastapenetan, izugarrizko borroka egin zuela espetxe-politikaren aurka, kartzelen aurka. Eta orain badirudi kartzelaz betetako Estatu bat nahi dugula, bertan gizon gaizto guztiak sartu ditzaten. Faborez! Hori ez da gure eredua. Asko haserretu gintuzten feminismo ofizialeko jarrera horiek eta, horregatik erabaki genuen sinadura bilketa hari jarraipena ematea, feminismoaren pentsamendu kritikoaren sarea sortuz. Hedabideetan agertzen zen feminismo harekin ez gentozela bat esateko, feminismoa hura baino gehiago zela aditzera emateko. Eta garbi uzteko gu ez geundela feminismo ukatzaile eta errebantxistaren alde. Bestetik, “Beste ahots feminista batzuk” korronteak euren gogoz lan egiten duten sexu-langileen eskubideak defendatzen ditu, behartze eta esplotazio kasuak, eta emakumeen salerosketa salatzen dituen bitartean. Feminismo ofizial horrek betiereko biktima bilakatzen gaitu.

Defendatzen duzuen feminismoak biktimizazioaren aurka egiten du lan?

Jakina. Feminismo ofizialean badirudi emakumeok ez garela gure burua zaintzeko gai, badirudi etengabe babestu behar gaituztela... Feminismoarekin hasi ginenean, egin genuen lehen gauzetariko bat Frankismoko lege faltsuki protekzionisten aurka errebelatzea izan zen. Argi utzi genuean emakumeok ez dugula gain-babes hori behar, ez digula onik egiten eta ez digula hazten uzten, autonomo izaten, boterea hartzen uzten. Behar duguna tresnak dira, eta gobernuak tresna horiek jarri behar dizkigu eskura gure burua defenda dezagun, autonomoak izan gaitezen, gure burua babesteko adina botere gure eskutan har dezagun. Ez dugu beti “aita estatua”rengana babes eske joan nahi, horrek ez digu batere laguntzen. Ez da “aita estatua” izan behar gizonen erasoetatik babestuko gaituena. Heziketa eta prebentzioa dira bideak, baina badirudi bide ukatzailea eta errebantxista hautatu duela gobernuak. Ez zaie entzuten tratu txarrak jasan dituzten emakumeei, ez dira kontuan hartzen. Biktima gajo horiek esateko dutenak batere garrantziarik ez balu bezala. Berdin da tratu txarrak jasan dituen emakume batek babes agindurik ez duela nahi esaten badu, “aita estatuak” baietz erabakitzen du eta kitto. Esan dezakete ez dutela salaketarik jarri nahi, baina gobernuak arazoari aurre egiteko beste era batzuk pentsatu ordez, salaketa jarri behar dela errepikatuko du behin eta berriz. Adin nagusikoak gara! Ezin gaituzte haur txikiak bagina bezala tratatu. Ez da lanik egiten emakume horiek indartzeko, autonomoak eta burujabeak izan daitezen: betiereko biktima bilakatzen dira. Eta horrela ez goaz inora. Emakume biktimaren paperak izua ematen digu, beti babesa behar duten emakumeak, noiz salbatuko dituzten zain... Ez dago patriarkatuarentzat elikagai hoberik.

“Kasu bakoitzari ematen zaion publizitateak eta morboak ez dute laguntzen”, diozu. Zer dago kazetaritza-tratamendu horren atzean?

Ez dut esango intentzio gaiztoz egiten denik, baina kasu hauek izaten duten kazetaritza-tratamenduak lehenago kritikaturiko irudiak indartzen ditu: biktima gaixoaren irudia eta gizon gaizto erasotzailearen irudia. Eta bakoitza bere rolean betierekotzen du, gainera: erasotzailea betirako izango da erasotzaile, eta biktima betirako biktima. Gaizto indartsuak on eta ahulen aurka. Ederra pelikula. Hori da helarazten diguten mezua. Uste dut proganda horrek, morboz jantziriko albisteen tratamenduak ez diola inori batere onik egiten. Gainera, tratu txarrei buruzko albiste gehienak hilketa bat gertatu denean baino ez dira irteten azalera, normalean ez zaie ahosik ematen sujetu gisa hitz egiteko gai liratekeen eta prest leudekeen emakumeei. Tratu txarrekin lotuta hedabideetan emakumeren bat azaltzen denean edo hilda dago edo biktima gajo gisa azaltzen da. Ez dago batere heziketarik tratu txarren prebentziorako, txiki-txikitatik hasita: harremanak askatu egin behar ditugu botere-jokoetatik eta dependentziatik, eta hori ikasi egiten da, erakutsi egin daiteke. Alferrik da 20 urte beranduago mutil hori kartzelan sartzea eta neskatila hori betiereko biktima bilakatzea. Ekin diezaiogun arazoari errotik. Bai neskak eta bai mutilak tratu oneko harremanetan hezi behar ditugu. Badago programa bat “tratu onak” izena duena eta eskoletan oso ondo funtzionatzen ari dena. Ez dira hainbeste urte nik zera entzun nuela: ezkongai batzuk baziren eta lagun batek hala esan zion senargaiari “etxera iristea emaiozu zaplazteko on bat, berdin da ulertzen ez badu, berdin da zergatik eman diozun ulertzen ez badu, baina horrela joango da ohitzen”. Berrogei urte baino ez dira hori entzun nuela. Hortik gatoz, beraz, txikitatik hasi behar gara haurrak hezitzen, gizartean dagoen matxismoa ez baita egun batetik bestera desagertuko.

Hamarkadak daramatzazu homofobiaren aurkako borrokan eta telebistan “lesbiana naiz” esan zuen aurreneko emakumea izan zinen. Gaur egun zein forma hartzen ditu homofobiak hedabideetan?

Homofobia kasu asko topatu daitezke. Marika tipiko eta topikoaz barre egitea klasiko bat da, baina beste era asko daude, sutilagoak, zeharkakoagoak. Txiste homofoboak behin eta berriz entzuten ditugu telebistan, eta ez da ezer gertatzen. Askotan esaten dut: taberna bateko barran norbaitek txiste homofobo bat egin eta gizonezko batek mozten dion egunean aurrerapen handia izango da. “Ez zait gustatu”, nahikoa da hori esatea, baina gizon gehienak ez dira euren deserosotasuna adieraztera ausartzen, haiek ere mariken taldean sartuko ote dituzten beldurrez-edo, matxoei zor zaien errespetuz-edo. Eta berdin txiste edo eraso matxistekin ere, gizonak bilakatzen direnean gizonen termometro, aurrera egingo dugu. Oso garrantzitsua da beste gizonezko eredu batzuek ere boterea hartzea, ezin gara betiko matxoen erresuman bizi. Hori askoz ere garrantzitsuagoa eta eraginkorragoa iruditzen zait berdintasun ministerioak atera zuen iragarki hartako “txartel gorria” baino. Borroka egunerokoa izan behar da, eta norbaiti “hori ez zait gustatu” esateak ez du esan nahi txartel gorria aterako diozunik, baztertu eta ukatu egingo duzunik, baina adierazi egingo diozu zure deserosotasuna. Hedabideen isiltasuna ere homofobikoa izan daiteke ikusezintasuna eragiten duen heinean. Hedabideetan ez zaie kasurik egiten eskoletako eraso homofobikoei, hitzezko erasoak eta eraso fisikoak egunero gertatzen diren arren, bulling homofobikoa eguneroko ogia den arren, baina ez du oihartzunik albistegietan. Matxote bat ez den mutikoa arrastoan sartzeko modua da oraindik ere homofobia, homofobia da mutikoen maskulinitatearen eraikuntzarako ardatza. Oraindik ere bai.

Zer da feminsimoak gizonezkoei eskaintzen diena?

Ez nintzateke feminismoaz orokorrean hitz egitera ausartuko, esan dizudan bezala, batzuek kartzela eskaintzen baitiete. Baina mugimendu feministak, nik ulertzen dudan bezala, eta hau izan da beti mugimenduaren nukleoa, zoragarria iruditzen zaidan zerbait eskaintzen diela uste dut: beraien maskulinotasuna beste era batean eraikitzeko eta bizitzeko aukera, emakumeekiko harremanak berrasmatzeko aukera, boterea beste era batean bizitzeko aukera... Horrek esan nahi duen guztiarekin. Maskulinotasun prototipikoaren oskola kentzeak eman diezaiekeen zoriontasun eta asebetetze guztia eskaintzen die feminismoak: sentimenduak agertu ahal izatea, haurren eta nagusien zaintzaz gozatu ahal izatea, jolasteko, gozatzeko, hunkitzeko eta dantzatzeko eskubidea berreskuratzea, beti serio eta ziur agertu beharra albo batera uztea... Maskulinotasun era berriak probatzea, deseraikitzea eta eraikitzen hastea. Maskulinotasunarentzat eremu debekatuak izan direnetara sartzeko aukera. Nik ikargarri gozatzen dut aita-berriei begira, haurrak zainduz nola gozatzen duten ikusiz. Orain urte batzuk pentsaezina zatekeen, goxotasuna eta zaintza emakumeen esparru esklusiboak baitziren. Han-hemenka zabaltzen ari diren gizon-taldeetan lan handia egiten ari dira zentzu honetan. Eta feminismotik gizonentzako mezua berrikusi behar dugu, eta haiei eskaintzeko daukagun guztia azaldu. Eta proposamen konkretuak egin behar dizkiegu.

2010-12-22

“El amor sustenta desigualdades sociales”-MARI LUZ ESTEBAN GALARZA


fuente: diagonal
ENTREVISTA | MARI LUZ ESTEBAN GALARZA, ANTROPÓLOGA Y PROFESORA EN LA UNIVERSIDAD DEL PAÍS VASCO/EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEA

“El amor sustenta desigualdades sociales”

La salud, el cuerpo o el amor son temas que ha investigado esta feminista en los últimos años. Le preguntamos sobre todos ellos y el resultado del interrogatorio tiene miga. Aquí, un costoso resumen.

DIAGONAL: En este momento estás trabajando en un libro sobre el amor. ¿Crees que el amor es clave en la dominación de las mujeres?
MARI LUZ ESTEBAN: El amor, el amor en general y el de pareja en particular, tal y como se construye y se vive en nuestra sociedad, es un pilar central de la subordinación social de las mujeres. El amor nos convierte en eso que llamamos mujeres y hombres, hace que tengamos estatus diferentes. Resulta determinante en un sistema de género en el que se diferencian espacios para unas y otros, donde se nos asignan posiciones desiguales de poder, donde a las mujeres se nos construye específicamente como seres emocionales.
D.: ¿Hay que dejar de identificar a la mujer con el ‘sujeto amoroso’: la amante, la cuidadora, la madre...?
M.L.E.: Ése es uno de los retos que tenemos por delante. El feminismo ha avanzado mucho en el cuestionamiento de la identificación entre ser mujer y ser madre. Pero sigue habiendo una identificación entre ser mujer y ser un sujeto específicamente amoroso, que yo no comparto. Es una identificación que se está aplicando en el tema de los cuidados, como si nosotras tuviéramos una aportación específica al mundo desde ahí, y creo que la hemos tenido obligadas y con muchos peajes. Eso no quiere decir que dejemos de reivindicar un mundo más humano y más justo, donde las relaciones de poder y los trabajos se distribuyan de otra manera, que sean relaciones donde pueda haber afectos. No sería cargarnos eso, sino romper la centralidad del amor, la ‘obligación’ de amar. Además, cuando hablamos de amor, ¿de qué estamos hablando? Muchas veces de injusticia/justicia, poder/no poder o de la vulnerabilidad y la interdependencia como algo básico en los humanos.
Vivimos en una sociedad de ‘pensamiento amoroso’, donde parece que el amor es lo más genuino del ser humano, la principal tabla de salvación, y parte del feminismo está también ahí. No estoy para nada de acuerdo. No sé si en una situación ideal el amor podría ser lo más genuino, pero, desde luego, en esta cultura en la que vivimos, no. Porque el amor está tapando desigualdades sociales, no sólo entre hombres y mujeres, también de clase, de etnia. No hay más que fijarse en los relatos de ficción del cine, la literatura... El amor nos construye como desiguales, sustenta desigualdades.
D.: ¿Que la sexualidad siga siendo el principal instrumento de subversión desde el cuerpo para las mujeres no es una trampa?
M.L.E: La subversión a través de la sexualidad ha sido y seguirá siendo un campo muy fértil, y ahí están todas las propuestas de las últimas décadas, desde el porno feminista hasta lo queer, con la transexualidad y el transgenerismo... La duda que me surge es si no estamos hipertrofiando en exceso la sexualidad y si no hay otras dimensiones de la corporalidad que no estamos trabajando tanto, como la edad o la clase social. ¿Por qué nos parece que la sexualidad es más subversiva que la vejez o que las desigualdades económicas? Muchas de las propuestas queer en nuestro contexto, no todo, igual estoy generalizando demasiado, tienen que ver con cuerpos jóvenes, delgados... cuerpos que se mantienen en unos márgenes concretos. Sin embargo, si pensamos en otras áreas, como el trabajo doméstico, los cuerpos que están en esa pelea podrían ser o están siendo subversivos, sin cumplir esas condiciones. A mí me parecen fundamentales, pero creo que nosotras mismas los tenemos bastante invisibilizados.
D.: Frente a todos los dispositivos que nos instan a controlar y exponer el cuerpo, ¿la reivindicación de lo feo puede ser una forma de resistencia?
M.L.E: Ahí la aportación del feminismo ha sido muy significativa y lo seguirá siendo. Lo que nos puede pasar es que también nos veamos afectadas por esos ideales de belleza. Que, por muy feministas que seamos, la fuerza de esa ideología hegemónica sobre la imagen es brutal. Otro problema es que a veces vemos a las mujeres como víctimas del sistema, pero la regulación, el control y la posibilidad de resistencia van de la mano. Si nos vemos sólo como víctimas, nos negamos la posibilidad de agencia, de acción social e individual.
D.: Y en el otro extremo, ¿cómo darle la vuelta a lo que se malentiende como ‘armas de mujer’?
M.L.E:Tenemos una visión muy estrecha de la seducción, con esa separación que hay en nuestra sociedad de la belleza y la inteligencia, parece que quien seduce con el cuerpo o con la imagen no puede hacer otras cosas. Es una idea que por una parte hemos criticado y, por otra, interiorizado. Además, la aplicamos de una manera muy ‘generizada’ a las mujeres y no a los hombres. Si viéramos la seducción y el erotismo de una forma mucho más amplia, y miráramos más allá de la heterosexualidad, podríamos darnos cuenta de que eso que hemos llamado “armas de mujer” es mucho más complejo y tiene que ver con una manera de presentarse, de seducir al otro, pero en un sentido muy amplio; y que también los hombres lo utilizan, aunque en su caso no es visto como seducción sino como inteligencia.

¿ACASO ELLAS NACEN SABIENDO CÓMO CUIDAR?

D.: ¿Hay que revisar el discurso feminista de los cuidados?
M.L.E.: Sí, y en ello estamos. En el tema de los cuidados las teorías feministas están en un continuum. En un extremo estarían las que han defendido el ideal del pensamiento maternal, del cuidado como una ética, como una aportación específica de las mujeres. En el otro, posturas mucho más materialistas que defienden que es mejor entrar en este tema desde la división sexual del trabajo y las diferencias de poder según las tareas que hacen mujeres y hombres. Y en medio puede haber posiciones mixtas. En el Estado español, hay sobre todo posiciones mixtas, como las de las economistas que han aportado mucho en este ámbito. Pero, en general, hay un tinte esencialista en muchos de los discursos sobre los cuidados, incluso en las posturas materialistas; una idea de que las mujeres tenemos algo especial que ofrecer, en vez de partir de que ‘tener que cuidar’, tal y como se plantea aquí y ahora, es una alienación para las mujeres.
Si no se puede elegir, no podemos hablar de ‘ética de los cuidados’. Muchas mujeres no pueden elegir, lo que tiene que ver con la clase social; hay que tener cuidado con hacer planteamientos clasistas, que sirven sobre todo para las ricas, en éste y otros temas. Hay grupos de mujeres, por ejemplo en Euskadi, que hemos trabajado mucho en esta dirección y hemos sido muy rotundas sobre el derecho a decir “no” frente a los cuidados, junto con el derecho a decir “sí”, pero sobre todo para hombres.
ENVEJECER EN EL SIGLO XXI
¿Es más difícil envejecer ahora que nunca?, nos preguntamos, en una sociedad que idolatra de forma creciente el cuerpo y la juventud. “No. Mi sensación no es que sea más difícil, es queestamos elaborando la vejez a nivel individual, cada una como puede, o con la gente cercana. Aunque hay algunas excepciones, hay muy poquita elaboración teórica y colectiva sobre estos temas, al menos en el Estado español”, responde Esteban. Finalmente, es la medicina la que se encarga de explicarte cómo envejeces, lo que, según esta antropóloga, “no siempre es positivo, dado que esta disciplina tiene una forma de mirar la realidad y lo ‘femenino’ muy concreta, por lo que sería muy interesante que hubiera discursos distintos, alternativos”, señala.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...